چه درمانهای غیرجراحی برای بیماریهای شانه و آرنج وجود دارد؟
بسیاری از بیماریهای شانه و آرنج را می توان بدون جراحی درمان کرد. این که کدام یک از بیماریها را می توان بدون جراحی درمان کرد و کدامیک را باید جراحی کرد فقط در صلاحیت پزشک است. اینکه کدام گروه از پزشکان و کدام رشته پزشکی صلاحیت بیشتری در این مورد دارند خود بحث جداگانهای است. اینکه کدام متخصصین بیشترین تحصیلات، مطالعه و تجربه را در این زمینه دارند و هر متخصصی چه قسمتی از کار را باید انجام دهد جای دیگری بحث می شود. در این قسمت فقط انواع درمانهای غیرجراحی را به اختصار شرح می دهیم.
درمان های تأیید شده |
درمانهایی که هنوز تأیید نشده اند. |
|
1) تعدیل کار و ورزش |
6) تزریق PPR |
|
2) فیزیوتراپی در منزل و در مرکز فیزیوتراپی |
7) تزریق گاز اوزون |
|
3) مسکن |
8) طب سوزنی |
|
4) تزریق کورتون |
9) هومئوپاتی |
| 5) بلوک عصبی (در موارد بسیار نادر) |
10) طب سنتی و طبهای مشابه |
|
11) داروهای غضروف ساز خوراکی و یا تزریقی |
توضیح مختصر درمانهای تأیید شده
1) تعدیل کار و ورزش (تأیید شده)
اولین شرط درمان هر بیماریی در هر نقطه از بدن این است که شرایط ایجاد و یا بدتر شدن بیماری را از بین ببریم. اغلب بیماریهای شانه و آرنج و نه همه آنها (تأکید می شود نه همۀ آنها) معمولاً با کار کردن سنگین و ضربه بدتر می شوند. مثلا پارگی تاندون روتاتور کاف با بالا بردن دستها بدتر می شود و باید از بالا بردن زیاد دستها تا حد ممکن خودداری کرد. هر بیماریی ممکن است با یک سری از فعالیتها بدتر شود که پزشک آنرا به بیمار توضیح خواهد داد تا بیمار رعایت کند. البته نمی توان و نباید زندگی و کار بیمار را به این علت خیلی تحت تأثیر قرار داد و فقط تا حدی رعایت نماید کافی است.
2) فیزیوتراپی در منزل و در مرکز فیزیوتراپی (تأیید شده)
مهمترین مؤثرترین درمان غیرجراحی در درمان بیمارهای شانه و آرنج، فیزیوتراپی است.
فیزیوتراپی باید در مرکز فیزیوتراپی و توسط فیزیوتراپیست انجام شود. فیزیوتراپی یک رشته یک رشته دانشگاهی است، دروههای لیسانس، فوقلیسانس و دکتری دارد و اینکه یک نفر یک دستگاه ماساژور بخرد و فکر کند می تواند با آن فیزیوتراپی کند اصلاً معنایی ندارد. البته بخصوص در بیماریهای شانه و آرنج عمده فیزیوتراپی بصورت حرکات کششی و تقویتی است که دستگاههای پیچیده و گران قیمت هم لازم ندارند؛ ولی سواد و تجربه فیزیوتراپیست و نیز دلسوزی و توجه او بسیار مؤثر است.
در اغلب موارد بیمار باید در منزل هم یک سری حرکات کششی و تقویتی خاص را انجام دهد که پزشک معالج و فیزیوتراپیست آنها را به بیمار آموزش می دهند. اصولاً بیمار در منزل وقت زیاد دارد و می تواند خیلی به درمان خودش کمک کند و بنابراین در اغلب موارد، فیزیورتاپی در منزل حتی از فیزیوتراپی در مرکز فیزیوتراپی هم مؤثرتر است؛ به شرطی که حرکات آن را یک نفر پزشک یا فیزیوتراپیست براساس نوع بیماری فرد به وی آموزش دهد.
3) مسکن (تأیید شده)
مصرف مسکن هر دردی را تسکین می دهد و اینطور نیست که مسکن خاصی درد ناحیه خاصی را بیشتر ساکت کند. پس فرقی ندارد که بیمار چه مسکنی مصرف کند، اما بعضی مسکنها برجای خاصی از بدن عارضه سوء بیشتری ایجاد می کنند و اگر بیمار بیماری زمینهای خاصی در جایی از بدن داشته باشد ممکن است صلاح باشد که از مصرف بعضی مسکنها پرهیز نماید، مثلاً کسی که مشکل کبدی و یا کلیوی دارد بعضی مسکنها برایش بیشتر مضر هستند. پزشک با گرفتن شرح حال، این بیماریهای زمینه را در نظر می گیرد و سپس مسکن تجویز می کند.
تقریباً تمام مسکنها بر معده اثر سوء دارند و کسانی که التهاب و یا زخم معده و بیماریهای مشابه دارند باید تا حد ممکن از مسکنها پرهیز نمایند و اگر لازم شد مصرف نمایند باید حتماً با داروهای معده (ضد اسید معده و …) همراه شود. در بین مسکنها، استامینوفن ساده کمترین اثرات سوء و جانبی را بر معده دارد و اگر درد بیمار با آن تسکین می یابد بهترین مسکن خواهد بود. غیر از استامینوفن، اگر بیمار بیماری زمینهای خاصی ندارد تقریباً فرقی بین مسکنها نیست و در کل بهتر است همراه با مسکن همیشه داروی ضد اسید معده نیز مصرف شود.
ممکن است یک بیمار به یک مسکن خاص بهتر جواب بدهد و بیمار دیگر به مسکن دیگری. در این شرایط پزشک همان مسکن مورد نظر بیمار را تجویز می کند مگر که نکته خاص دیگری به نظر پزشک برسد.
اثر بعضی از مسکنها بیشتر در بدن می ماند و تعداد دفعات مصرف آن در شبانه روز کمتر میشود، و بنابراین مصرف این مسکنها راحتتر است. مثلاً قرص ملوکسیکام معمولاً روزی یکبار و بندرت دو بار مصرف می شود، ولی ژلوفن و بروفن را باید در هر شبانه روز سه و یا چهار بار مصرف کرد و اگر دیرتر مصرف شود اثر ضد درد آن بین دو دوز از بین می رود ودرد برمی گردد.
4) تزریق کورتون (تأیید شده)
در اغلب موارد، تزریق کورتون به شانه یا آرنج فقط اثر موقت و تسکینی دارد و بیماری را درمان نمی کند؛ و اگر هم مدتی درد را ساکت کند بعداً عود خواهد کرد. بندرت در بعضی بیماریها مثل رماتیسم شانه که بسیار نادر است و نیز در مراحل ابتدایی شانه منجمد و یا آرنج تنیس بازان ممکن است به درمان بیماری هم کمک کند. در پارگی تاندون شانه فقط اثر تسکینی دارد.
اگر تزریق کورتون زیاد تکرار گردد چون درد را بطور کاذب ساکت می کند، بیمار متوجه پیشرفت بیماری نمی شود، بیماری پیشرفت کرده و ممکن است حتی غیر قابل درمان شود. در پارگی تاندون روتاتور کاف شانه تزریق کورتون فقط یک بار توصیه می شود و آن هم وقتی است که درد بیمار زیاد است و بیمار جزو گروهی نیست که باید از اول جراحی شود؛ پزشک می خواهد فیزیوتراپی تجویز کند، ولی بیمار بعلت درد نمی تواند فیزیوتراپی را تحمل کند، در این حالت فقط یکبار تزریق کورتون به شانه توصیه می شود.
متأسفانه گاهی دیده می شود چندین بار تزریق کورتون به شانه بیمار انجام شده و یک بیماری ساده را به بیماری غیرقابل درمان تبدیل کرده است. طبیعی است که اکثر قریب به اتفاق بیماران دوست ندارند جراحی شوند، بنابراین به هر درمان غیرجراحیی تن می دهند و ممکن است تحت چنین درمانهایی قرار گیرند که در نهایت به ضرر آنها تمام می شود. چون کورتون درد را خوب ساکت می کند، بیمار خوب هم راضی می شود، فشار بیشتری هم به مفصل می کند و دردش را هم متوجه نمی شود. بعداً که بیماری عود کرد دوباره درخواست تزریق کورتون مجدد می کند و اگر پزشک چندین بار تزریق کند، کم کم روزی می رسد که مفصل تخریب میشود. آنوقت است که بیمار به جراحی راضی می گردد ولی اغلب دیر است. در این صورت یا نمی توان کاری کرد، و یا درمانهای خیلی سختتر و کم اثرتر مثل تعویض مفصل شانه لازم می شود.
5) بلوک عصبی (در موارد بسیار نادر) (تأیید شده)
بلوک (بلاک) عصبی در موارد بسیار نادری لازم می شود. گاهی درد بیمار خیلی شدید است و بیمار تحمل ندارد تا درمان اصلی اثر خود را نشان دهد و یا گاهی یک بیماری واقعاً درمانی ندارد، یعنی هیچ درمان شناخته شدهای که بیماری را درمان نماید نداریم و ضمناً درد بیمار هم شدید است. نمی شود که بیمار را با درد رها کرد. باید دردش را به نحوی ساکت کرد. آخرین راه این است که عصب انتقال دهنده حس درد را فلج کرد که درد را به مغز نرساند و بیمار درد را نفهمد. بیماری وجود دارد ولی بیمار درد را نمی فهمد. مثلاً خانمی که سرطان سینه داشته، رادیوتراپی شده و اکنون چسبندگی شدید (فیبروز) در اطراف اعصاب ناحیه گردن و شانه دارد؛ گاهی درد شانه در این بیماران زیاد است و به مسکن هم پاسخ نمی دهد و جراحی هم بی اثر است، این بیماران را تحت بلوک عصبی قرار می دهیم.
معمولاً این بلوک را متخصصین درد انجام می دهند. باید دانست فوق تخصصهای (فلوشیپهای) درد در حقیقت متخصص بیهوشی (آنستزی) هستند که در اتاق عمل بیماران را جهت جراحی بیهوش می کنند. رشته بیهوشی یک فلوشیپ (فوق تخصص) دارد به نام فلوشیپ درد. این پزشکان اصولاً دردهایی را در شانه و آرنج ساکت می کنند که درمان مؤثر و مشخصی ندارند مثل موردی که در بالا ذکر شد؛ وگرنه اکثریت قریب به اتفاق بیماریهای شانه و آرنج درمان کاملاً مشخص
و مؤثری دارند که بیماری را درمان می کند و بیمار هم با مسکن و فیزیوتراپی می تواند درد را تحمل کند تا درمان اصلی جواب دهد، و این بیماران نیازی به بلوک عصبی ندارند.
همانطور که ذکر شد اثر تزریق کورتون هم تا حدود زیادی مثل بلوک عصبی است و درد را البته به نحو دیگری ساکت می کند ولی بیماری همچنان پیش خواهد رفت.
توضیح مختصر درمانهایی که هنوز تأیید نشده اند
قبل از شروع این مبحث باید گفته شود برای هر درمانی حتی برای جادو و جنبل و چیزهای مشابه آن هم اگر در اینترنت بگردیم به سایتها و افراد متعددی با ظاهر علمی و خیرخواه برمی خوریم که ادعا می کنند این درمانها خیلی مؤثر هستند و حتی درمان قطعی و تضمینی و بدون عارضه هم می باشند.
در مقالات علمی هم چنین است. برای هر دارو وشیوه درمانی می شود حتی در مجلات علمی هم می شود مقالاتی به نفع آنها پیدا کرد؛ ضمن اینکه در همان مجلات ممکن است مقالات زیادی علیه آنها هم پیدا شود. کسانی که می خواهند این درمانها را تجویز کنند مقالات دسته اول را بزرگنمایی می کنند و دسته دوم را اصلاً نادیده می گیرند و البته بر عکس آن هم صحیح است. برای تشخیص صحت و سقم این موارد باید به مجلات کاملا شناخته شده جهانی و با رتبه بالا رجوع کرد، بخصوص به مجلاتی که صرفاً زمینه فعالیتشان در همان حوزه مورد بحث باشد نه مجلات علمی ژنرال؛ یعنی اگر کسی ادعا می کند فلان درمان برای فلان بیماری شانه مؤثر است باید مقالات آن به تعداد کافی در مجلات معتبر جهانی در رشته شانه چاپ شده باشد و دانشمندان برجسته متعددی در رشته شانه در دنیا از آن درمانها استفاده نمایند.
مطالبی که پیش رو می آید براساس آخرین نظرات کلی و پذیرفته شده و ثابت شده درهمین مجلات معتبر علمی است. روشهایی که هنوز در مرحله آزمایش هستند تا در این مجلات تأیید کامل نشوند قابل تجویز به بیماران نیستند؛ اما اگر بعداً تأیید شوند قطعاً قابل تجویز خواهند بود.
6) تزریق PRP
PRP مخفف عبارت “Platelet Rich Plasma” است. در این روش کمی از خون بیمار را می گیرند و با یک دستگاه ساده پلاکت آن را جدا میکنند و بنابراین مقداری پلاسمای خون بدست می آید که غلظت پلاکت در آن بالا است. دیده شده که پلاکتهای موجود در خون موادی در خود دارند و ترشح می کنند که به کاهش التهاب و رشد بعضی بافتهای بدن کمک می کنند. با این پیش فرض، پلاسمای غنی شده از پلاکت را از خود بیمار می گیرند و به محلهای درد و بیماری در بدن خودش تزریق می کنند. PRP در جلوگیری از ریزش مو در بعضی بیماران تا حدی مؤثر بوده است.
اثر prp در بیماریهای ارتوپدی تاکنون (سال 1399) فقط در بیماری “آرنج تنیس بازان” آنهم تا حد کمی اثبات شده است. مفید بودن تزریق PRP در سایر بیماریهای شانه و آرنج هنوز در مقالات و مطالعات معتبر بههیچ وجه اثبات نشده است، اما در مراکز تحقیقی در حال تزریق به بیماران و تحقیق روی آن هستند که معلوم شود آیا مؤثر خواهد بود یا خیر.
7) تزریق گاز اوزون
دیده شده که تزریق گاز اوزون هم به درمان بعضی بیماریها کمک می کند. این گاز را با سرنگ به موضع دردناک تزریق می کنند. مفید بودن تزریق اوزون هم در بیماریهای شانه و آرنج هنوز در مقالات و مطالعات معتبر بههیچ وجه اثبات نشده است، اما در مراکز تحقیقی در حال تزریق به بیماران و تحقیق روی آن هستند که معلوم شود آیا مؤثر خواهد بود یا خیر.
8) طب سوزنی
9) هومئوپاتی
10) طب سنتی و طبهای مشابه
در نحوۀ اثر و اصولاً خود اثر طب سوزنی، هومیوپاتی و طب سنتی به این روشی که عموماً دارد ارائه می شود شک فراوان وجود دارد که جای بحث آن اینجا نیست.
داروهای طب سنتی حداکثر در حد یک مسکن در دردهای شانه و آرنج اثر دارند آنهم مسکن خالص نشده، ضعیف و همراه با خیلی مواد جدا نشده دیگر و بعضاً مضر. اگر مسکن احتمالی داخل این داروهای طب سنتی را جدا کنیم و خالص نماییم و سپس تغلیظ کرده و بسته بندی کنیم، بعد روی حیوانات و سپس انسانها با روش علمی و آماری درست و بدون تعصب امتحان کنیم و پاسخ درست آنها به اثبات برسد حالا می شود همین داروهای علم جدید که پزشکان علم جدید پس از سالها تحصیل آنها را به روش علمی نسخه می کنند و در داروخانهها در اختیار بیماران قرار می گیرد. پس مصرف داروهای طب سنتی با روش رایج کنونی جایگاهی در علم ندارد.
در یک کلام، طب سوزنی، هومیوپاتی و طب سنتی با روش فعلی هیچ اثر شناخته شده و قابل اثبات علمی در بیماریهای شانه و آرنج ندارند. اگر هم کمی اثر داشته باشند اثر تلقینی و روحی-روانی و حداکثر اندکی تسکینی است؛ اثر واقعی ندارند. گاهی درمانهای اینچنینی برای بعضی ها دست آویزی می شوند که متضرر نهایی آن بیماران هستند. بعضی بیماریها هستند که خودبخود خوب می شوند و فقط نیاز به آرام کردن و اطمینان دادن به بیمار است؛ این بیماران را به هر وسیلهای حتی با جادو و جنبل اگر بتوان آرام کرد چون خودبخود خوب می شوند فکر خواهند کرد که با این درمانها خوب شده‌اند.
اگر کسی که می داند کدام بیماری به احتمال زیاد خودبخود خوب می شود، قبل از خوب شدنش هر درمانی که ارائه کند و بیمار بپذیرد، پس از خوب شدنش می تواند ادعا کند که درمان من اثر کرده است.
یک مثال شایع در این مورد آلرژی و آسم در کودکان است که در خیلی از بیماران با گذشت زمان خودبخود خوب می شود. حالا اگر این بیمار را با مثلاً هومیوپاتی، یا طب سنتی و یا جوشانده فلان دارو درمان کنند می توانند ادعا که کنند که ما کردهایم.
در بیمارهای شانه و آرنج هم از این مثالها داریم. مثلاً در پارگی تاندون روتاتور کاف شانه ممکن است حتی بدون درمان، مدتی درد بیمارخودبخود ساکت شود، حالا اگر قبل از آن از این درمانها نظیر هومیوپاتی، طب سوزنی، طب سنتی و …. استفاده شده باشد بیمار تصور می کند در اثر آن درمان بوده است. مثال دیگر بیماری “شانه منجمد” است. این بیماری پس از گذشت چند ماه تا چند سال حتماً و قطعاً خودبخود خوب می شود و درمانهای علمی آن هم صرفاً برای تسکین درد و یا تسریع در روند بهبودی است. اگر این بیماران را هم مثلاً با هومیوپاتی، یا طب سنتی و یا جوشانده فلان دارو درمان کنند می توانند ادعا که کنند که این درمانها باعث آن شده‌اند، در حالیکه چنین نیست.
11) داروهای غضروف ساز خوراکی و یا تزریقی (ژل) 
داروهای به اصطلاح “غضروف ساز” انواع مختلفی دارند و اغلب خوراکی هستند. انواع داروهای تزریقی هم هست که به اسم کلی ژل بوده و عمدتاً پایه هیالورونیک اسید دارند. ادعا می شود مفصل را روان می کنند، غضروف را جوان می کنند و …. . این داروها چند سال پیش خیلی مورد توجه قرار گرفتند که آن هم عمدتاً در آرتروزهای خفیف زانو در افراد میانسال بود. اخیراً مقالات معتبری چاپ شده که به کلی منکر هرگونه اثر مفید این داروهاست.
در بیمارهای شانه و آرنج حتی در آرتروز خفیف آنها هم اصلاً اثر مفیدی از این داروها به اثبات نرسیده است و توصیه نمی شود. حداکثر شاید اثر تلقینی و روحی-روانی همانند طب سوزنی، هومئوپاتی و طبهای مشابه داشته باشند.
