فیبرومیالژیا
(Fibromyalgia)
برای دیدن فیلم های مربوط به فیبرومیالژی اینجا کلیک کنید.
نکته مهم قبل از شروع بحث:
من (نویسنده این وبسایت دکتر مرتضی نخعی) ارتوپد و جراح شانه و آرنج هستم و از آنجا که اکثر بیماران مبتلا به فیبرومیالژی در نقاط مختلفی از بدن بویژه اطراف شانه ها احساس درد دارند خیلی از موارد به متخصصین ارتوپدی نیز مراجعه می کنند، این مطلب را در وبسایتم می گذارم که راهنمایی باشد برای بیماران وگرنه متخصص ارتوپدی فقط باید بیمار را بررسی و معاینه کند و وقتی تشخیص داد که دردهای بیمار مربوط به مشکلات استخوان، عضله و یا مفاصل نیست و تشخیص فیبرومیالژیا داد، دیگر درمان به متخصص ارتوپدی مربوط نمی شود و ایشان بیمار را به همکاران سایر رشته ها معرفی می کند.
مشخصات فیبرومیالژیا
فیبرومیالژیا بیماری مزمنی است که حدود 5 میلیون آمریکایی مبتلا به آن هستند. آمار دقیقی از آن در ایران نداریم. پزشکان فیبرومیالژیا را براساس علائم بالینی و معاینه فیزیکی تشخیص میدهند. بیماران اغلب از درد و سفتی عضلات شکایت دارند، اما تستهای آزمایشگاهی و رادیولوژی طبیعی هستند. با اینکه فیبرومیالژیا موجب تخریب مفاصل یا ارگان خاصی نمی شود اما به دلیل درد و خستگی عضلات تاثیر منفی زیادی بر کیفیت زندگی فرد مبتلا می گذارد.
افراد در معرض خطر ابتلا به فیبرومیالژیا چه کسانی هستند؟
این بیماری بیشتر در زنان بین 25 تا 60 سال رخ می دهد. شیوع این بیماری در زنان 10 برابر مردان است. برخی از دانشمندان معتقدند فیبرومیالژیا می تواند منشا ژنتیکی داشته باشد اما تاکنون ژن خاصی در این مورد پیدا نشده است.
علائم فیبرومیالژیا
1- درد
علامت اصلی فیبرومیالژیا درد عضلانی در سرتاسر بدن است؛ اما این درد عضلانی اکثراً با علائمی چون خستگی، اختلالات خواب و اضطراب یا افسردگی همراه می باشد. در این بیماری نقاط دردناکی در سرتاسر بدن وجود دارد که فشار بر روی آنها موجب درد شدیدی در آن نواحی می شود.
نقاط دردناک در فیبرومیالژیا
یکی از تظاهرات مهم فیبرومیالژیا نقاط دردناک در قسمت های خاصی از بدن می باشد. در فرد بیمار وقتی به این نقاط فشاری وارد می شود بیمار احساس درد شدیدی می کند، در صورتی که افراد سالم، فقط احساس فشار در این ناحیه دارند و درد ندارند. در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا حداقل 11 نقطه حساس به فشار در نقاط مختلف بدن وجود دارد.
درد ناشی از فیبرومیالژیا می تواند شدید باشد، چون بطور معمول نتایج آزمایشگاهی یا رادیولوژی افراد نرمال است، بیماران این درد ها را به جنبه های ذهنی و روانی خود نسبت می دهند. اما امروزه اعتقاد بر این است که درد ناشی از فیبرومیالژیا دردی واقعی بوده و منشا ذهنی یا روانی ندارد.
2- خستگی
بعد از درد، شایع ترین علامت فیبرومیالژیا خستگی است. احساس خستگی در این بیماران با احساس خستگی در افراد سالم بدنبال یک روز پرمشغله و کار زیاد، متفاوت است. ممکن است بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا در ابتدای صبح و یا حتی پس ازساعت ها استراحت در تختخواب احساس خستگی کنند. ممکن است شدت خستگی از روزی به روز دیگر متفاوت باشد و فعالیت های روزمره فرد را دچار اختلال کند.
3- اختلال خواب
اغلب بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا از اختلالات خواب شامل اشکال در به خواب رفتن و بیدار شدن های مکرر در طی شب رنج می برند. برخی از بیماران خواب سطحی و سبک را تجربه می کنند و هیچ گاه خواب عمیق و آرامش بخشی ندارند. بنابراین بدن آنها از فرصت ترمیم و بازسازی خود محروم شده و این موجب یک چرخه معیوب می گردد؛ بطوریکه خواب بد موجب بدتر شدن درد و درد بیشتر می تواند موجب خواب نامطلوب تر شود.
4- اضطراب یا افسردگی
نزدیک به یک سوم بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا در هنگام تشخیص، دچار افسردگی اساسی هستند. هنوز ارتباط بین این دو بیماری ناشناخته است اما شاید افسردگی به دلیل خستگی و درد مداوم در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا باشد. ممکن هم هست که بدنبال تغییرات شیمیایی و هورمونی داخل مغز باشد که هم افسردگی رخ می دهد و هم افزایش حساسیت به درد ایجاد می شود. اختلال در تمرکز، نا امیدی و از دست دادن علاقه نسبت به فعالیت های مورد علاقه می تواند از علائم افسردگی در بیماران باشد. بعضی از این بیماران دچار استرس و اضطراب بیش از حد هستند.
محرک های فیبرومیالژیا
قدم مهم در تشخیص فیبرومیالژیا این است که مشخص کنیم چه محرک هایی موجب بدتر شدن علائم می شود. محرک های شایع شامل این موارد است: هوای سرد یا مرطوب، فعالیت فیزیکی خیلی کم یا عدم فعالیت فیزیکی، استرس و کم خوابی.
علل فیبرومیالژیا
تئوری های مختلفی برای توضیح علل فیبرومیالژیا وجود دارد اما هنوز یک دلیل کاملا مشخصی برای آن پیدا نشده است. علل مستعد کننده ای که مطرح می شوند این موارد است: اختلال تعادل هورمونی یا شیمیایی در مسیر سیگنال های عصبی درد، استرس های مکانیکی و مزمن.
در نهایت باید گفت که فیبرومیالژیا نتیجه مجموعه ای از فاکتورهاست و نه فقط یک عامل.
تاثیر فیبرومیالژیا بر زندگی روزانه
خستگی و دردهای آزاردهنده در طول روز می تواند فرد را دچار تحریک پذیری، اضطراب و افسردگی کند. فرد بیمار ممکن است برای انجام کارهای روزمره خود از جمله نگهداری از بچه و کار منزل دچار مشکل شود. ممکن است بیمار به دلیل درد و احساس خستگی از انجام حرکات ورزشی و کارهای سبک، پرهیز کند. خستگی و تحریک پذیری ممکن است موجب شود بیمار از دوستان و آشنایان دوری گزیند و به اصطلاح کمتر با دیگران رفت و آمد داشته باشد. خوشبختانه درمان های موثری وجود دارد که به بسیاری از بیماران جهت بازگشت به فعالیت های لذتبخش زندگی کمک می کند.
تشخیص فیبرومیالژیا
معمولا پزشک این بیماری را بعد از شنیدن مشکلاتتان و با انجام معاینات خاصی تشخیص می دهد. ممکن است پزشک آزمایش های خونی کاملی جهت رد علل دیگر درخواست کند. برای تشخیص بهتر، جزییات درد های خود، از جمله محل آن را به پزشک کاملاً توضیح دهید. همچنین در مورد علائم دیگر، شامل خستگی، اضطراب و اختلالات خواب به پزشک خود شرح حال کاملی ارائه کنید.
چه کسانی در درمان فیبرومیالژیا می توانند کمک کنند؟
در گذشته درمان فیبرومیالژیا فقط توسط پزشکان روماتولوژیست انجام میشد، اما امروزه بدلیل چند طیفی بودن درمان آن، پزشکان دیگر رشته های از جمله متخصصین درد، فیزیوتراپیست ها و طب ورزشی هم در درمان این بیماری نقش مهمی دارند.
درمان فیبرومیالژیا
1) دارو درمانی
هدف از درمان فیبرومیالژیا کاهش درد، اختلال خواب و اختلالات خلقی (اضطراب و افسردگی) است. برای این منظور پزشکان داروهایی مانند آمی تریپتیلین برای کاهش علائم تجویز می کنند. داروهای دیگری که برای درمان فیبرومیالژیا به کار می روند شامل: سیمبالتا (دولوکستین)، لیریکا (پره گابالین)، ساولا (میل ناسیپران). باید توجه کرد که این داروها عوارضی دارند که هرگز بیماران نباید خودسرانه آنها را مصرف کنند.
2) ورزش
ورزش می تواند علائم فیبرومیالژیا را بهبود بخشد. نشان داده شده است که فعالیت های فیزیکی و ورزش حتی فقط برای سه بار در هفته موجب کاهش درد و خستگی شده، روحیه فرد را بهتر کرده و موجب کاهش افسردگی می شوند. ورزش باید کنترل شده و با برنامه ریزی باشد و ورزش بیش از حد ممکن است مضر باشد. پیاده روی، ورزش های کششی و ورزش های هوازی در آب برای شروع، جزو بهترین ورزش ها در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا می باشند.
3) رژیم غذایی
در بعضی از بیماران عادات تغذیه ای در بهبود علائم نقش دارند. کافئین (موجود در قهوه و نسکافه)، گوجه فرنگی و نوشابه رژیمی (بدلیل وجود آسپاراتام)، طعم دهنده های غذایی (MSG) در ادویه های مخلوط، سوپ آماده، سس سالاد، کنسروها و مواد غذایی یخ زده فروشگاهی موجب بدتر شدن علائم می شوند.
4) ماساژ درمانی
بیست دقیقه ماساژ در روز ممکن است در کاهش درد در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا موثر باشد. در حین ماساژ، تکنیک مهم نیست. مهم آن است که برای انجام آن فشار متوسطی وارد شده و از فشار شدید در هنگام ماساژ پرهیز شود.
5) فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست ها نیز به کمک تکنیک هایی می توانند به این بیماران کمک کنند. یکی از ایز تکنیک ها استفاده از سوزن خشک “dry needling” است. در این تکنیک سوزن های بسیار نازکی به نقاط دردناک واذرد می شود.
6) طب سوزنی
طب سوزنی در بعضی از بیماران مفید است. در این روش متداول چینی، سوزن های خاصی در نقاط مختلفی از بدن کار گذاشته می شود. در بیمارانی که از درد سوزن وحشت دارند طب فشاری که شامل فشار بر روی همین نقاط خاص است جایگزین خوبی می باشد.
7) تمرین تمرکز
بسیاری از بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا مشکل تمرکز دارند. برای کاهش مشکل در تمرکز، درمان درد و بی خوابی کمک کننده است. برای بهبود تمرکزتان همیشه مواردی را که ممکن است فراموش شود، یادداشت کنید و ذهنتان را با مطالعه و حل جدول فعال نگاه دارید.
8) کنترل استرس
استرس یکی از مهم ترین محرک های درد های عضلانی در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا است. اگر چه حذف استرس ها از زندگیتان غیر ممکن است اما با تمرین، برنامه ریزی و تفکر می شود استرس های غیر ضروری را کاهش داد. در ابتدا مواردی را که در محیط کار یا خانه موجب استرس شما می شود کشف کرده و سپس راه هایی که موجب می شود این موقعیت ها برایتان کمتر استرس آور باشد پیدا کنید. تمرینات یوگا، مدیتیشن نیز تکنیک هایی آرامش بخش و کمک کننده هستند. سعی کنید فعالیت های غیر ضروری را که موجب استرس تان می شود انجام ندهید.
آیا بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا درمان می شوند؟
بسیاری از بیماران در سرتاسر دنیا بر این بیماری با برنامه ریزی، تغییر روش زندگی و ورزش فائق آمده اند. با این حال باید بدانید که فیبرومیالژیا بیماری مزمنی است اما خوشبختانه هیچ آسیبی به عضلات، مفاصل و ارگان های داخلی وارد نمی کند و تمام ارگان های بدن فرد سالم هستند.
نقش متخصصین ارتوپدی در درمان فیبرومیالژیا:
از آنجا که این بیماران در نقاط مختلفی از بدن بویژه روی عضلات، مفاصل و یا اطراف شانه ها احساس درد دارند خیلی از موارد به متخصصین ارتوپدی مراجعه می کنند. متخصص ارتوپدی باید بیمار را معاینه کند و وقتی تشخیص داد که دردهای بیمار مربوط به مشکلات استخوان، عضله و یا مفاصل نیست و تشخیص فیبرومیالژیا داد، دیگر درمان به متخصص ارتوپدی مربوط نمی شود و ایشان بیمار را به درمانگرهایی که ذکر شد معرفی می کند.
اغلب مطالب فوق از اینترنت گرفته شده و با تغییراتی بازنویسی شده است.
پایان
