درد پشت و بالای کتف ناشی از سندرم درد میوفاسیال

 

 درد پشت و بالای کتف ناشی از سندرم درد میوفاسیال

برای دیدن فیلم های مربوط به این قسمت اینجا کلیک کنید.

در این قسمت، این بیماری بطور مبسوط شرح  داده شده است. اگر بخواهید آنرا بطور خلاصه و در کنار چند بیماری دیگر مطالعه کنید اینجا کلیک کنید.

 

سندرم درد میوفاسیال
(Myofascial Pain Syndrome)

 

سندرم یا سندروم درد میوفاسیال به این نامها نیزشناخته می شود:

سندرم درد میوفاشیال، Myofascial Pain Syndrome (MPS) و Chronic Myofascial Pain (CMP).

این بیماری یکی از معضلات تشخیصی در دردهای اطراف شانه و گردن است که باعث اشتباه تشخیصی شده و پزشک و بیمار را سرگردان میکند. بنابراین شناخت آن برای پزشکان و نیز بیماران بسیار مهم است.

مشخصه بیماری:

در سندرم درد میوفاسیال، یک نقطه دردناک و حساس در یک نقطه از بدن ایجاد می گردد و باعث می شود این درد از محل اولیه به یک یا چند محل اطرافش منتشر گردد؛ این محلها ممکن است نزدیک و یا دور از محل اولیه باشند. به این نقطه دردناک اولیه، نقطه ماشه ای (نقطه تریگر Trigger point) می گویند؛ این اسم (نقطه ماشه ای) به خاطر این است که با تحریک نقطه اولیه، دردی ایجاد می شود که به چندین محل دور و یا نزدیک آن هم می رسد؛ نظیر اینکه در یک سلاح جنگی با کشیدن یک ماشه کوچک، ممکن است یک شلیک و انفجار شدید و گسترده رخ دهد و یک محل گسترده و یا خیلی دوردست تحت تاثیر آن قرار گیرد.

در حقیقت کلمه میوفاسیال ترکیبی از دو کلمه “میو” و “فاسیال” است. “میو” به معنی ” عضله” و “فاسیال” به معنی “مربوط به فاسیا” می باشد. فاسیا، همان لایه هایی از جنس بافت همبند است که بین، و دور بسیاری از بافتهای بدن مثل عضلات، عروق، اعصاب، مفاصل و … قرار دارد. نقاط دردناک در این بیماری در حقیقت، برجستگی هایی از عضلات و همین لایه فاسیایی است که با فشار به آنها درد ایجاد می شود که می تواند به سایر جاها نیز گسترش یابد.

درد شانه ناشی از سندرم درد میوفاسیال

یکی از شایعترین محلهای اولیه این درد، پشت کتف است. در این حالت، یک نقطه درناک و حساس در پشت کتف (معمولاً در بالای زاویه داخلی کتف) قرار دارد؛ یعنی جایی که به پایین ستون فقرات گردنی نزدیک است. از سایرنقاط شایع این درد در پش

ت کتف، می توان به کناره داخلی کتف یعنی بین کتف و ستون فقرات سینه ای اشاره کرد. اوایل،

درد در همین محل رخ می دهد و بعداً با پیشرفت بیماری، درد به پشت و یا بغ

ل گردن، پشت قفسه سینه، جلوی قفسه سینه در همان سمت، و از همه مهمتر به شانه، بازو و حتی به انگشتان دست هم میرسد.

ممکن است همزمان با این این درد، بیمار احساس ضعف در عضلات اطراف شانه و بازو نیز داشته باشد. گاهی بیمار در دست و بویژه انگشت کوچک و انگشت حلقه احساس گزگز، سوزش، کم حسی و یا سرد شدن می کند.

درد ناشی از این بیماری نیز مثل سایر بیماریهای اسکلتی-عضلانی مانند آرتروز مفاصل، با سرما،

استرس و ناراحتی بیشتر شده و با گرما و آرامش کمتر می شود. این دردها معمولاً شبها و با دراز کشیدن و استراحت کردن بدتر می شوند و ممکن است مانع خواب راحت بیم

ار گردند؛ و یا در طول شب چندین بار او را از خواب بیدار کرده و حتی مانع خواب شوند. ممکن است با فشار دادن، کوبیدن و یا ضربه زدن روی نقطه

دردناک احساس خوشایندی همراه با کاهش درد به بیمار دست دهد. خیلی وقت‏ها این بیماران از افراد خانواده می خواهند که آن نقطه فشار دهند، ماساژ دهند و یا حتی لگد کنند تا بطور موقت راحت شوند.

بندرت ممکن است بیمار احساس درد بسیار شدیدی کند که مجبور شود حتی با حالت گریه و بی طاقتی شدید به اورژانس مراجعه نماید.

 

اشتباهات تشخیصی

 1) اشتباه با درد ناشی از مشکلات گردن:

اگر درد به پشت و یا بغل گردن برسد و بخصوص به بازو و دست هم تیر بکشد، شبیه دردهای گردن می شود و لازم است پزشک معالج، هم دردهای گردنی و هم این بیماری را مد نظر داشته باشد تا دچار اشتباه تشخیصی نگردند. در دردهای گردنی معمولاً حرکات گردن دردناک است، درد آن بصورت تیز و تیر کشنده به بازو و بویژه دست و انگشتان منتشر می شود و ممکن است شبیه حالت برق گرفتگی احساس شود؛ در حالیکه در سندرم درد میوفاسیال، حداکثر درد، روی نقطه حساس اطراف کتف وجود دارد و از آنجا به بازو و دست میرسد، حالت تیز ندارد، بصورت مبهم و گنگ منتشر می شود، و حرکات گردن هم خیلی دردناک نیست. اشتباه بین این دو بیماری بسیار شایع است و حتی بندرت دیده شده است که بیمارانی مبتلا به سندرم درد میوفاسیال بوده اند که به اشتباه بعنوان بیماری دیسک گردن تحت عمل جراحی نیز قرار گرفته اند.

برای جلوگیری از این اشتباه، مهمترین وسیله، گرفتن شرح حال کامل و معاینه دقیق بیمار است. اگر پزشک فقط به عکس و ام آر آی (MRI) اکتفا کند، احتمال اشتباه بسیار زیاد است، چرا که حتی در افراد نرمال جامعه هم که اصلاً درد و بیماری گردن ندارند، بویژه در سنین میانسالی و یا بالاتر، اگر عکس و ام آر آی گرفته شود احتمال دیدن بیماری دیسک و آرتروز گردن وجود دارد. به عبارت دیگر اگر فردی کاملاً سالم، بویژه در سنین متوسط و یا بالا را تحت عکسبرداری و ام آر آی قرار دهیم، ممکن است که آرتروز گردن و یا بیرون زدگی دیسک گردن را به درجاتی ببینیم. پس مهمترین راه افتراق سندرم درد میوفاسیال از بیماریهای گردن، همان شرح حال و معاینه دقیق است.

 

2) اشتباه با بیماری‏های قلبی:

اگر این سندروم در شانه چپ رخ دهد ممکن است خود را شبیه دردهای قلبی نشان دهد که این بیماران به علت اهمیت و اورژانسی بودن دردهای قلبی باید اول به متخصص قلب مراجعه کنند. متخصص قلب ضمن بررسی ‏های قلب، شانه بیمار را هم معاینه میکند، این نقطه دردناک را پیدا کرده و او را به متخصص ارتوپدی ارجاع خواهد داد.

 

 

3) همزمانی با بیماری‏های قلبی یا گردنی:

گاهی ممکن است این سندرم، با بیماری های گردن و یا قلبی همزمان گردد که باید هر دوی آنها درمان شوند.

 

4) کتف صدا دار یا snapping scapula:

گاهی خود استخوان کتف نوعی بد شکلی یا زائده اضافی دارد و یا طوری بد قرار گرفته که موقع حرکت و چرخش به دنده های زیر خودش گیر میکند و با حرکت کتف روی قفسه سینه صدای خرت خرت می دهد که همراه با درد است. به این بیماری “snapping scapula” می گویند که با سندروم درد میوفاشیال تفاوت دارد. این دو بیماری کیفیت درد تقریباً مشابهی دارند ولی در snapping scapula گیر کردن کتف همراه با صدا هم وجود دارد که در دیگری نیست.

بیماران نباید با مطالعه این مطلب، خودشان برای بیماری خودشان تشخیص بگذارند، بلکه باید به پزشک مراجعه نمایند تا او بیماری را درست تشخیص دهد؛ وگرنه ممکن است باعث عوارض جبران ناپذیری گردد. این مطلب که در حال مطالعه آن هستید فقط برای اطلاع بیماران است و به هیچ وجه جایگزین کار پزشک نمی شود.

علت سندرم درد میوفاسیال

این بیماری معمولاً در زنان و در سنین میانی رخ می‌دهد که علت آن نامشخص است. رخ دادن این بیماری معمولاً در اثر یک علت نیست و مجموعه ای از عوامل دست به دست هم می دهند تا این بیماری ایجاد گردد. این عوامل عبارتند از:

1) اختلالات وضعیت بدن و مشکلات عضلانی – اسکلتی

 

2) حرکات تکراری در دستها و شانه ها هنگام کار یا ورزش

3) فعالیت بیش از اندازه

4) خستگی عمومی

5) استرس و اضطراب

6) اشکال در حرکات شانه به دنبال بیماریهای دیگر شانه، مثل پارگیهای تاندون روتاتور کاف

7) اشکال در حرکات شانه بدنبال بیماریهای گردن مثل آسیب دیسک گردن

8) اشکال در حرکات شانه بدنبال سندرم خروجی قفسه سینه (thoracic outlet syndrome) یا اصطلاحاً همان دنده گردنی (cervical rib)

9) کشیدگی مکررعضلات اطراف کتف

اغلب بیمارانی که با این درد مراجعه می کنند افرادی هستند که با دستهایشان، ماهها و یا سالها کارهای تکراری و طولانی انجام داده اند. کسانی که طولانی مدت در یک وضعیت می نشینند و می نویسند یا تایپ میکنند مثل دانشجویان، منشی‏ها و حسابدارها؛ کسانی که طولانی مدت کج می نشینند و یا دست خود را در یک وضعیت نامناسب قرار می دهند، مثل رانندگی طولانی مدت، و یا جراحان و دندانپزشکان و ورزشکاران و …. در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

همانطور که ذکر شد این بیماری ممکن است با دیگر بیماریهای شانه و یا گردن همراه باشد که با گرفتن شرح حال و معاینه دقیق، و اگر لازم باشد، عکس، ام آر آی و … از یکدیگر قابل اقتراق هستند؛ ولی شرط مهم این است که پزشک به فکر این بیماری باشد.

تشخیص سندرم درد میوفاسیال

تشخیص این بیماری فقط با گرفتن شرح حال و معاینه دقیق است و نیازی به گرفتن عکس (رادیوگرافی radiography)، ام آر آی (MRI)، نوار عصب (EMG وNCV) و … نیست، مگر همزمان به سایر بیماریهای شانه و یا گردن هم شک شود که برای تشخیص آنها باید از این کارهای تشخیصی استفاده گردد.

در معاینه، با لمس و فشار به محل حداکثر درد که معمولاً در اطراف کتف است، درد موضعی رخ می دهد که ممکن است خفیف و یا شدید باشد. اگر به مدت حدود 5 ثانیه فشار نسبتاً زیاد و مداومی  روی آن نقطه وارد شود، ممکن است درد و احساس کم حسی به اطراف آن محل، یا بازو و دست و یا انگشتان برسد. در لمس نقطه دردناک، معمولاً یک برجستگی در عضلات و فاسیای آن محل، لمس می شود که با فشار به آن، درد رخ می دهد.

 

درمان سندرم درد میوفاسیال

 

1) اصلاح وضعیت بدن و شانه ها

درمان اصلی این درد، برطرف کردن علت ایجاد کننده است. اگر وضعیت نامناسب در هنگام کار، استراحت و یا ورزش وجود دارد باید اصلاح شود. بهتر است در طول زمانی که کار و یا ورزش یکنواخت انجام می گیرد، هر چند دقیقه یکبار، چند حرکت کششی ساده برای شانه ها انجام شود.

گاهی اشکال ساختاری در بدن وجود دارد، مثلاً ستون فقرات بیمار نوعی کجی و انحراف دارد که باعث بد قرارگیری شانه ها می شود؛ این اختلالات باید تحت درمان قرار گیرند. اگر سندرم درد میوفاسیال بدنبال بیماری دیگری در شانه رخ داده باشد، ابتدا باید آن بیماری درمان شود، که معمولاً آسیبها و پارگیهای تاندون روتاتور کاف شانه و گاهی شانه منجمد است. اگر بیماری دیسک گردن و … علت زمینه این سندرم باشد باید آن بیماری هم درمان شود.

 

 

2) فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در درمان این بیماری دارد. فیزیوتراپیست، بخصوص با آموزش، اصلاح وضعیت بدن و تجویز تمرینات ورزشی به درمان این بیماری کمک می کند. البته گرم کردن، ماساژ درمانی (روی نقطه دردناک)، آزاد کردن و کشش عضلات و … هم جزو درمانهای این بیماری است که توسط فیزیوتراپیست مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین کمپرس آب گرم یا سرد و یا هردو (بصورت متناوب) نیز کمک می کنند. استفاده از امواج اولتراسوند (ultrasound) و بخصوص امواج شوکی (shook wave therapy) نیز بسیار کمک کننده است که در حقیقت دو روش فیزیوتراپی هستند.

 

3) سوزن خشک

یک روش بسیار مؤثر در درمان این بیماری استفاده از “سوزن خشک” یا همان dry needling است. این کار هم معمولاً توسط فیزیوتراپیست‏‏ها انجام می شود و اصلاً ربطی به طب سوزنی چینی ندارد. در این روش یک سوزن بسیار نازک را بدون هر گونه دارویی وارد نقطه ماشه‏ای کرده و چند سوراخ در آن ایجاد می کنند. این کار باعث تسریع روند التهاب و سپس التیام شده و به بهبود بیماری کمک مؤثری می کند.

 

 

 

4) دارو درمانی

داروهای ضد التهاب (مسکنها)، ضد افسردگی، شل کننده عضلانی و…. در این بیماری مؤثر هستند که فقط باید توسط پزشک تجویز شوند، و در عین حال باید دانست که درمان اصلی و اساسی این بیماری نیستند. درمانهای مهم‏تر واساسی‏تر همان اصلاح وضعیت بدنی و وفیزیوتراپی است که در بالا ذکر شد.

 

 

5) تزریق موضعی

در تزریق موضعی معمولاً از یک کورتون (کورتن) طولانی اثر، مقداری ماده بیحسی موضعی برای کاهش درد ناشی از تزریق، و اغلب به همراه مقداری آب مقطر برای افزایش حجم و گسترش به بافتهای اطراف استفاده می شود. پس از تزریق، نقطه مورد نظر چندین بار از زیر پوست سوزن زده شده (needling) و سوراخ می گردد. این درمان هم اغلب موقتی است و باید با درمانهای اصلی ذکر شده در بالا همراه شود. تزریق کورتون بخصوص در موارد دردهای شدید و یا مقاوم بکار می رود. مصرف کورتون خوراکی و یا تزریق عضلانی آن (درباسن) در این بیماری توصیه نمی شود.

 

 

6) درمان اختلالات همراه

اگرمشکلاتی از قبیل اضطراب، افسردگی و خستگی عمومی نیز وجود دارد باید تحت درمان مناسب قرار گیرند.

 7) جراحی

اصولا این بیماری نیازی به جراحی ندارد، اما اگر زمینه آن اختلالاتی در شانه (مثل آسیب تاندون روتاتور کاف)، یا گردن (مثل بیرون زدگی دیسک گردن) و …. باشد که آن بیماریها نیاز به جراحی داشته باشند، پزشک معالج عمل جراحی را پیشنهاد خواهد کرد.

در بیماری کتف صدا دار یا snapping scapula هم که پیشتر توضیح داده شد اول با درمانهای غیر جراحی درمان می کنیم که ذکر شد، و اگر پاسخ نداد جراحی لازم می شود. معمولاً در این حالت، بین استخوان کتف و دنده ها یک کیسه حاوی مایع به نام بورس وجود دارد که متورم، ضخیم و دردناک می گردد و بورسیت نام می گیرد. حین عمل جراحی برجستگی استخوان کتف به همراه این بورس برداشته می شوند. این عمل را می توان بصورت آرتروسکوپیک و یا باز انجام داد.

 

موفقیت درمان

موفقیت درمان این بیماری نیز مانند سایر یبماریهایی بدن بوده و صد در صد نیست. یعنی پزشک نمی تواند قول دهد که موفقیت، تضمینی است. در این بیماری نقش اول درمان را خود بیمار به عهده دارد. بیمار باید به کمک ورزشهای کششی و تقویتی که پزشک و فیزیوتراپیست به او یاد می دهند، وضعیت فیزیکی بدن خود را هنگام کار، استراحت، و ورزش اصلاح کند و بر این اصلاح مداومت نماید. البته اگر لازم باشد، دارو، تزریق موضعی و بندرت جراحی نیز توسط پزشک تجویز می شود.

                                                                                                                          پایان