آرتروز آرنج – علت، تشخیص و درمان
تعریف و مشخصه: آرتروز آرنج مانند آرتروز دیگر مفاصل، یک بیماری اکتسابی است، یعنی پس از گذشت زمان در بدن حادث می شود. هرکدام از مفاصل بدن می توانند به آرتروز مبتلا شوند و آرتروز آرنج یکی از آنها است؛ اما آرتروز برخی مفاصل مانند آرتروز انگشتان، زانو، ران و شانه شایع تر از آرتروز آرنج هستند. این بیماری معمولا افراد میانسال را درگیرمی کند. نام دیگر بیماری آرتروز آرنج، سائیدگی مفصل آرنج است.
چگونگی ایجاد آرتروز آرنج: در صورت ابتلا به آرتروز، غضروف مفصلی که بین دو استخوان دو طرف مفصل قرار دارد به دلایلی جنس خود را از دست می دهد، نرم تر و شکننده تر شده و کم کم شکاف هایی در آن پیدا می شود. به مرور زمان و با بدتر شدن بیماری، قطعاتی از آن کنده می شود. وقتی بیماری پیشرفت کند، قطعات بزرگ تری از غضروف های بین دو استخوان جدا شده و عملا تماس استخوان با استخوان اتفاق می افتد. در مفصل سالم بین دو استخوان در محل مفصل، غضروف قرار دارد و مقدار کمی هم مایع مفصلی هم در آنجا هست. این وضعیت باعث می شود که سطوح مفصل به نرمی روی یکدیگر حرکت کرده و یکدیگر را آزرده نکنند. در صورت ابتلا به آرتروز غضروف ها از بین می روند و استخوان برروی استخوان حرکت کرده، خراشیده شده و باعث بروز درد می شود. به دنبال آن بیمار کم کم نمی تواند مفصل خود را حرکت دهد و بنابراین به مرور زمان دامنه حرکتی آرنج کمتر و کمتر می شود و این امر باعث می گردد که پس از گذشت زمان مفصل آرنج نتواند به طور کامل صاف و خم شود.
مهمترین نشانه ابتلا به آرتروز آرنج، ایجاد محدودیت حرکتی است یعنی بیمار نمی تواند آرنج خود را به طور کامل صاف کند و یا آن را کامل خم نماید. این محدودیت حرکتی معمولا همراه با درد است و گاهی اوقات هنگام گیر کردن استخوان ها بر روی یکدیگر سر و صداهایی به صورت خرت خرت کردن هم احساس می شود. بعضی وقتها نیز قطعات غضروف شکسته شده بین دو استخوان دو طرف مفصل در برخی زوایا گیر می کنند و آرنج دچار قفل شدگی می شود و بیمار با کمی تکان دادن آن را آزاد می کند.
معمولا مفصل که دچار آرتروز می شود مقداری نیز تورم در آن وجود دارد و از آرنج سالم بزرگتر به نظر می رسد. در اغلب موارد همراه آرتروز مفاصل، مقدار مایع مفصل نیز افزایش می یابد که در اصطلاح عامیا نه به آن می گویند “مفصل آب آورده است”. بنابراین افزایش مایع مفصلی خود یک بیماری جداگانه نیست و معمولا نشانه ای از سایر بیماری های مفصلی مانند آرتروز است. فردی که مبتلا به بیماری آرتروز آرنج است در هنگام انجام کارهای سنگین دچار درد در ناحیه آرنج می شود.
علت آرتروز آرنج: علل بروز آرتروز آرنج مانند علل بروز دیگر مفاصل است، یعنی عواملی مثل سن، انجام ورزش های سنگین، آسیب های وارده به آرنج و شکستگی یا دررفتگی های قبلی از عوامل مستعد کننده آرتروز هستند. معمولا این بیماری در افرادی که کارهای سنگین دستی و نیز در ورزشکارانی که ضربات سنگین با دست می زنند مانند بوکسورها شایع تر است.
تشخیص: راه تشخیص آرتروز آرنج در مرحله اول با گرفتن شرح حال و معاینه است. در هنگام گرفتن شرح حال معمولا سابقه انجام ورزش های سنگین یا کار سنگین و یا شکستگی و در رفتگی هایی که وجود داشته، بررسی می شود. پس از گرفتن شرح حال بیمار پزشک را معاینه می کند که مشخص می شود مفصل دچار محدودیت حرکتی است. یعنی مفصل آرنج فرد به اندازه آرنج سالم باز یا بسته نمی شود؛ حرکات آن معمولا دردناک و گاهی نیز همراه با صدای خرت خرت کردن و گیرکردن است.
هرچه آرتروز پیشرفته تر باشد این علایم شدیدتر است. پس از انجام معاینه، عکس ساده از فرد گرفته می شود که به آن اصطلاحا “عکس سیاه و سفید” گفته می شود. اصولا در بیماری آرتروز همه مفاصل منجمله آرنج، بهترین وسیله تشخیصی پس از انجام معاینه همان عکسبرداری ساده است که نشانه های آرتروز را به صورت واضح نشان می دهد. در عکس ساده مشخص می شود که فاصله مفصل کم شده، لبه های استخوان ها در کنار مفصل تیز شده و گاهی نیز قطعاتی استخوانی در مفصل دیده می شود. این یافته های به دست آمده توسط عکس ساده آنقدر مشخص هستند که معمولا نیاز به بررسی بیشتر مانند انجام ام آرآی، سی تی اسکن و یا سایر کارهای تشخیصی نیست؛ بنابراین برای تشخیص آرتروز مفاصل معمولا پس از عکسبرداری ساده اقدام بیشتری نیاز نیست. اما اگربیمار را جراحی کنیم و یا به مشکل دیگری غیر از آرتروز هم شک داشته باشیم از کارهای تشخیصی دیگر مانند ام آرآی و سی تی اسکن هم استفاده می کنیم.
درمان: درمان بیماری آرتروز آرنج نیز مانند سایر مفاصل است. بیمار باید به مفصل مبتلا کمتر فشار وارد کند، ورزش و کارهای سنگین را انجام ندهد و باید از وارد شدن ضربه به مفصل جلوگیری کند تا بتوان به وسیله این راهکارها عمر باقیمانده مفصل را افزایش داد. به غیر از این اقدامات برخی کارهای دیگر هم برای کنترل درد موثر هستند، مثل گرم نگهداشتن مفصل با استفاده از کیسه آب گرم و بانداژ. همچنین استفاده از ژل ها و پمادهای مسکن موضعی، انجام فیزیوتراپی و گاهی اوقات نیز مصرف مسکن خوراکی مفید است. هدف از انجام فیزیوتراپی در افراد مبتلا به آرتروز آرنج جلوگیری از کاهش شدید دامنه حرکتی و کنترل درد می باشد. معمولا از مسکن های تزریقی برای افراد مبتلا به آرتروز نباید استفاده کرد زیرا این بیماری، یک بیماری مزمن است و در صورت ابتلا به بیماری های مزمن، مصرف مسکن های تزریقی توصیه نمی شود.
اگر درد بیمار شدید باشد و یا محدودیت حرکتی شدیدی در فرد رخ دهد بخصوص اگر محدودیت حرکتی در هر دو آرنج باشد ممکن است که نیاز به جراحی باشد. در عمل جراحی، امروزه از تعویض مفصل آرنج استفاده می شود که مانند تعویض مفصل زانو، ران و یا شانه خیلی به کنترل درد بیمار کمک می کند؛ البته مانند هر عمل دیگری گاهی عوارضی نیز در پی دارد. نتایج تعویض مفصل آرنج به خوبی و دوام تعویض مفصل زانو، ران و یا شانه نیست.
معمولا طول عمر پروتز مفصل آرنج کوتاه تر از سایر مفاصل است. اگر آرتروز پیشرفته آرنج در افراد جوان رخ دهد و بیمار باید کارهای سنگین را انجام دهد گاهی اوقات از روش خشک کردن مفصل استفاده می شود که اصطلاح علمی آن “فیوژن یا آرترودز” است. در این عمل جراحی استخوان های دو طرف مفصل آرنج در زاویه حدود 90 درجه به یکدیگر جوش داده می شوند تا مفصل آرنج کاملا بی حرکت شود. صورت انجام این نوع عمل، درد از بین می رود زیرا آرنج حرکتی ندارد و در ضمن می توان با آن کارهای سنگین انجام داد.
پیشگیری: برای پیشگیری از ابتلا به آرتروز مفصل آرنج مهمترین راهکار، کاهش انجام کارهای سنگین و صدمات وارده به آرنج است. بنابراین باید از وارد شدن ضربه ها و کارهای خیلی سنگین پرهیز کرد.
